Đầu phiên họp, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về thành lập Đoàn giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành” và biểu quyết thông qua Luật Lưu trữ (sửa đổi) với đa số đại biểu Quốc hội tham gia biểu quyết tán thành.
Sau đó, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.
Tham gia thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Thủy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Kạn đánh giá cao dự thảo Luật đã thể hiện tinh thần đủ nghiêm khắc để bảo đảm an toàn cho cộng đồng, đồng thời đảm bảo tính nhân văn để mở đường cho các trẻ chưa thành niên nhận sai lầm, tự sửa chữa và tái hòa nhập cộng đồng.
Góp ý đối với các nội dung cụ thể trong dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Thị Thủy tán thành với việc ban hành một đạo luật toàn diện về tư pháp người chưa thành niên với phạm vi điều chỉnh bao gồm hình phạt và tố tụng hình sự, vì 3 lý do sau:
Thứ nhất, xuất phát từ đặc điểm của người chưa thành niên là người chưa trưởng thành về mọi mặt, trong đó một tỉ lệ lớn người thành niên có hoàn cảnh gia đình rất éo le, là nguyên nhân xã hội trực tiếp dẫn đến hành vi lệch chuẩn vi phạm pháp luật. Đại biểu cho biết thêm, trong tháng 3/2024 vừa qua, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đã tổ chức khảo sát tại 3/3 trường giáo dưỡng trong cả nước cho thấy, số lượng các cháu có hoàn cảnh gia đình đặc biệt như bố mẹ ly hôn, ly thân, bố mẹ phạm tội hoặc là mồ côi cha mẹ chiếm tỷ lệ rất lớn. Những đặc điểm đó đòi hỏi Nhà nước khi thiết kế các chính sách xử lý phải tính toán đầy đủ các đặc điểm, đặc thù của người chưa thành niên, cũng như phải cân nhắc toàn diện các nguyên nhân, điều kiện, hoàn cảnh dẫn đến phạm tội để có những biện pháp có những chính sách thật phù hợp.
Thứ hai, thực trạng của pháp luật hiện đang thiếu cách tiếp cận mang tính toàn diện và chuyên biệt về tư pháp người chưa thành niên, cho nên vẫn còn tư tưởng lấy tư pháp của người lớn để xây dựng cho trẻ em, rồi sau đó điều chỉnh một chút, giảm trừ một chút, giảm nhẹ một chút, trong khi trẻ em không phải người lớn thu nhỏ, đặc biệt là trong khía cạnh tư pháp.
Thứ ba, là hình phạt và tố tụng hình sự là hai vấn đề chính yếu của tư pháp hình sự. Nếu ban hành Luật Tư pháp người chưa thành niên mà không điều chỉnh hai vấn đề này thì người chưa thành niên hầu như sẽ không được hưởng chính sách gì từ Luật này.
Bên cạnh đó, góp ý về vấn đề tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội, đại biểu Nguyễn Thị Thủy cho rằng, quy định tách hay không tách phải phụ thuộc vào các chính sách cụ thể trong dự thảo Luật này, nhất là một số chính sách mới như: Về quy định rút ngắn thời hạn tiến hành tố tụng của trẻ em bằng một nửa thời hạn tố tụng của người lớn, trong vụ án có cả người lớn và trẻ em phạm tội mà không tách riêng trẻ em ra để giải quyết thì sẽ dẫn tới thời hạn tố tụng của người lớn vẫn còn, trong khi chưa thể kết thúc vụ án. Khi đó có nguy cơ rất cao rơi vào một trong những trường hợp phải bồi thường theo Điều 35 của Luật Bồi thường (do hết thời hạn điều tra mà chưa chứng minh được bị can phạm tội).
Về quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng vào trong thời gian giải quyết vụ án và về vấn đề bảo mật thông tin khi gộp chung cả người lớn và trẻ em giải quyết trong cùng một vụ án. Trẻ em sẽ phải tiếp xúc với tất cả các mưu mô, thủ đoạn phạm tội của người lớn và điều này không vì lợi ích tốt nhất đối với người chưa thành niên, cũng như là yêu cầu giáo dục cải tạo các em… Do đó, đại biểu tán thành với việc là phải tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội, nhằm đáp ứng được các yêu cầu mới về những tiến bộ trong dự thảo Luật.
Cuối phiên thảo luận, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Trương Hòa Bình đã giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu./.
