Cần tạo điều kiện cho báo chí tác nghiệp tại phiên tòa

BBK- Thời gian gần đây, dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (TAND) (sửa đổi) đang thu hút sự quan tâm của dư luận. Đặc biệt, liên quan đến nội dung dự thảo quy định việc nhà báo ghi âm, ghi hình phiên tòa, nhiều ý kiến cho rằng dự thảo Luật cần tôn trọng các quy định pháp luật hiện hành, theo hướng tạo điều kiện cho hoạt động tác nghiệp báo chí cũng như công tác giám sát hoạt động tố tụng của cơ quan truyền thông và nhân dân.

Cụ thể, khoản 3 điều 141 dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) quy định về ghi âm, ghi hình phiên tòa như sau: Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định khi có sự cho phép của chủ tọa phiên tòa, phiên họp. Trường hợp ghi âm, ghi hình ảnh của người tiến hành tố tụng khác, người tham gia phiên tòa, phiên họp thì phải được sự đồng ý của họ và sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa, phiên họp.

Theo nội dung dự thảo trên, nhà báo sẽ không được ghi âm, ghi hình trong suốt quá trình diễn ra phần xét hỏi, cũng như tranh tụng. Nhiều chuyên gia cho rằng cần cân nhắc kỹ quy định này vì phần xét hỏi, tranh tụng là phần vô cùng quan trọng của một phiên xét xử. Mặt khác, một số chuyên gia pháp lý cũng kiến nghị cần sửa đổi lại điều 141 dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) để tránh bị mâu thuẫn với các quy định pháp luật hiện hành.

Luật sư Nguyễn An Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Nguyễn An Bình và Cộng sự (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội) cho rằng, dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) chỉ cho phép ghi âm, ghi hình phần khai mạc phiên tòa và tuyên án là chưa phù hợp với tinh thần của Luật Báo chí và nhiều luật khác.

Điều 25 Luật Báo chí quyền của nhà báo "được hoạt động nghiệp vụ báo chí tại các phiên tòa xét xử công khai; được bố trí khu vực riêng để tác nghiệp".

Bên cạnh đó, khoản 3, Điều 103 Hiến pháp quy định: "Tòa án xét xử công khai. Trong trường hợp đặc biệt cần giữ bí mật nhà nước, thuần phong, mỹ tục của dân tộc, bảo vệ người chưa thành niên hoặc giữ bí mật đời tư theo yêu cầu chính đáng của đương sự, TAND có thể xét xử kín".

Điều 25 Hiến pháp quy định công dân có quyền tự do tiếp cận thông tin theo quy định của pháp luật. Đồng thời, tại khoản 4 điều 3 luật Tiếp cận thông tin 2016 quy định: "Việc hạn chế quyền tiếp cận thông tin phải do luật định trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng".

“Những phiên tòa xét xử công khai không thuộc trường hợp hạn chế quyền tiếp cận thông tin thì quy định như trong dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) là chưa phù hợp vì nó ảnh hưởng đến quyền tiếp cận thông tin của nhà báo và người dân; đồng thời, dự thảo như vậy cũng không phù hợp với nhiều luật hiện hành”, Luật sư Nguyễn An Bình nhấn mạnh.

Ở góc nhìn người trong cuộc, nhà báo Đỗ Thị Mỵ Châu (Báo Pháp luật Việt Nam) chia sẻ, nội dung khoản 3 điều 141 dự thảo Luật Tổ chức TAND hiện đang thu hút sự quan tâm của đông đảo phóng viên báo chí. Có thể nói, quy định như dự thảo đang hạn chế quyền tác nghiệp của báo chí, không phù hợp với Luật Báo chí. Thực tế, hoạt động ghi âm, ghi hình là công cụ để người dân, các cơ quan báo chí giám sát các hoạt động tố tụng của cơ quan, người tiến hành tố tụng theo hướng cải thiện, góp phần giúp cho việc giải quyết vụ án được khách quan, dân chủ. Do vậy, với những phiên tòa công khai cần quy định theo hướng tạo điều kiện cho nhà báo được tiếp cận diễn biến phiên tòa, ghi âm, ghi hình chấp hành các quy định pháp luật về báo chí, nội quy phiên tòa.

Cùng chung quan điểm trên, Luật sư Đỗ Xuân Đang, Công ty Luật TNHH HOME (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội) nhìn nhận, thực tế, các luật hiện hành đã cho phép báo chí được ghi âm, ghi hình đối với các phiên tòa công khai. Do đó, với những phiên tòa công khai thì việc xin phép ghi âm, ghi hình các chủ thể tại phiên tòa, cũng như giới hạn chỉ được ghi âm, ghi hình trong thời gian khai mạc phiên tòa và tuyên án, công bố quyết định là không phù hợp. Trong quá trình xây dựng pháp luật, chúng ta cần tuân thủ nguyên tắc đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Nội dung khoản 3 điều 141 dự thảo Luật Tổ chức TAND hiện đang trái với quy định của Luật Báo chí và một số luật khác. Vì thế, cần cân nhắc, không nên đưa nội dung đó vào luật.

Liên quan đến nội dung nêu trên, Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Nhà báo Việt Nam và Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cũng đã có ý kiến đề nghị xem xét lại dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi).

Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, cần nghiên cứu quy định riêng về hoạt động báo chí tại phiên tòa; đảm bảo nguyên tắc nhà báo được tiếp cận diễn biến phiên tòa, ghi âm, ghi hình chấp hành các quy định pháp luật về báo chí, nội quy phiên tòa.

Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cũng đề nghị quy định theo hướng tạo điều kiện cho báo chí đưa tin chính xác về vụ án.

Quy định việc nhà báo ghi âm, ghi hình tại các phiên tòa là nội dung quan trọng. Thiết nghĩ, cơ quan soạn thảo cần cân nhắc, làm rõ giữa “được” và “mất” khi không cho ghi âm, ghi hình phiên tòa. Quy định trong dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) cần tạo điều kiện cho hoạt động tác nghiệp báo chí cũng như công tác giám sát hoạt động tố tụng của cơ quan truyền thông và nhân dân./.