Ông Đặng Vũ Tuấn Sơn - Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam cho biết, nửa cuối tháng 4 là thời điểm mà bạn có thể quan sát thấy các vệt sáng của mưa sao băng Lyrids. Nếu thời tiết thuận lợi, đêm 22 - rạng sáng 23/4 sẽ là lúc lý tưởng nhất cho hiện tượng này.
 |
Việt Nam sắp quan sát được mưa sao băng cổ xưa Lyrids. |
Lyrids là trận mưa sao băng nhỏ diễn ra trong khoảng từ 16 đến 25 tháng 4 hàng năm với cực điểm rơi vào khoảng đêm 22, 23 cùng tháng. Nó có nguồn gốc từ các mảnh vụn của sao chổi C/1861 G1 Thatcher - một sao chổi có chu kì khoảng 415 năm trên quỹ đạo quanh Mặt trời.
Tháng 4 hàng năm khi Trái đất đi qua vùng quĩ đạo bị cắt ngang bởi dòng thiên thạch này, các thiên thạch lao vào khí quyển Trái đất và bốc cháy thành những vệt sáng dài trên bầu trời mà chúng ta gọi là sao băng.
Lyrids được coi là một trong những trận mưa sao băng cổ xưa nhất. Những tài liệu xa xưa nhất ghi nhận về hiện tượng này cho biết nó đã được quan sát từ cách đây 2.500 năm.
Trên thực tế, Lyrids là một trận mưa sao băng nhỏ, ngay cả với điều kiện thời tiết tốt và ở các vùng có điều kiện khí quyển ít ô nhiễm thì người quan sát cũng chỉ có thể thấy không quá 20 sao băng mỗi giờ, các sao băng đa số không quá sáng và rõ nét.
Vì lý do này, hiện tượng trên sẽ khó được quan sát tại những nơi có mức độ ô nhiễm cao (các thành phố lớn, gần các khu dân cư, khu công nghiệp, công trường xây dựng ...). Mặt khác, thời điểm cực điểm của hiện tượng này lại gần trùng với lúc Trăng tròn, nên ánh sáng từ Mặt Trăng sẽ che khuất một phần không nhỏ các sao băng mà lẽ ra bạn có thể nhìn thấy.
Mặc dù vậy, nếu có vị trí quan sát lý tưởng cùng một bầu trời đủ trong, bạn vẫn có cơ hội nhìn thấy một số vệt sáng khi nhìn lên bầu trời đêm vào cực điểm của hiện tượng này. Dưới đây là một vài hướng dẫn:
Thời điểm lý tưởng nhất để quan sát mưa sao băng Lyrids là rạng sáng 23 tháng 4 (sau nửa đêm 22/4 và trước khi Mặt trời mọc của ngày 23). Tất nhiên, thực tế là bạn có thể quan sát hiện tượng này trong mọi đêm từ 16 đến 25 hoặc 26 tháng này, nhưng số lượng sao băng ở các ngày lân cận sẽ ít hơn vào giai đoạn cực điểm.
Như bạn có thể thấy trong cái tên của nó, mưa sao băng Lyrids có trung tâm là khu vực chòm sao Lyra (cây đàn lire, một số tài liệu tiếng Việt dịch là "Thiên Cầm"). Vào thời điểm như nêu trên, chòm sao này đã nằm cao trên bầu trời phía Đông - hơi chếch sang Đông Bắc. Nếu chưa quen với việc xác định chòm sao này, bạn có thể nhận ra nó bằng cách tìm 3 ngôi sao sáng nhất bầu trời phía Đông, lập thành một tam giác lớn gồm ba đỉnh là các sao Vega, Altair và Deneb.
Tam giác này được gọi là tam giác mùa hè, nó rất dễ nhận ra khi trời ít mây. Đỉnh cao nhất của tam giác là sao Vega (thường gọi là sao Chức Nữ trong tiếng Việt), ngôi sao sáng nhất của chòm sao Lyra. Bạn cũng có thể nhận ra chòm sao Lyra này với hình dạng khá đặc biệt - cách sao Vega một đoạn rất ngắn là 4 ngôi sao mờ hơn xếp thành 4 đỉnh của một hình bình hành khá hoàn chỉnh.
Bạn không cần phải có bất cứ dụng cụ gì để quan sát mưa sao băng. Quan trọng nhất là một bầu trời không mây, ít ô nhiễm, và tất nhiên là một vị trí quan sát thoải mái và an toàn cho bạn cùng với một chút kiên nhẫn. Và một lần nữa cần nhắc lại rằng với sự có mặt của ánh Trăng, đừng nên đặt quá nhiều hi vọng vào lần quan sát này của bạn. Nếu điều kiện đủ thuận lợi, trước hết là cứ tận hưởng một đêm theo một cách riêng của bạn.
Mưa sao băng (meteor shower) là hiện tượng quang học xảy ra khi nhiều sao băng xuất hiện cùng lúc hoặc liên tiếp với điểm xuất phát chung trên bầu trời. Mưa sao băng bắt nguồn từ đám mảnh vụn gồm rất nhiều thiên thạch trên quỹ đạo Trái Đất, thường là phần sót lại của các tiểu hành tinh hay sao chổi khi chúng đi qua quỹ đạo hành tinh. Những đám thiên thạch này thường chứa nhiều thiên thạch, không đi toàn bộ vào khí quyển Trái Đất trong một lần hành tinh của chúng ta đi qua khu vực của chúng. Do đó hầu hết mưa sao băng là hiện tượng diễn ra hàng năm theo định kỳ.
Mưa sao băng thường kéo dài nhiều ngày, nhưng chỉ có một khoảng cực điểm ngắn. Tại cực điểm, một mưa sao băng có thể cho phép người quan sát nhìn thấy từ 10 đến hơn 100 sao băng (hoặc hơn) mỗi giờ (tuỳ thuộc vào mưa sao băng lớn hay nhỏ). Đặc biệt đã có một số mưa sao băng đặc biệt lớn với mật độ hàng nghìn hay thậm chí hàng chục nghìn sao băng mỗi giờ từng được ghi nhận, được gọi là các trận bão sao băng (meteor storm). Nổi tiếng về khả năng tạo bão nhất là mưa sao băng Leonids được ghi nhận đã gây ra bão sao băng vào các năm 1799, 1833 và 1966.
![[Infographic] Những điểm đến hấp dẫn dịp Quốc khánh 2/9](https://cdn.baobackan.vn/images/223548d612a8d1dfd5a9e651ebbc09a904a4908eaf5fb494b543253678e3c7c628e995b19c7127ae8f6049f9256a6e3ef94c75261a74de6af81bb4e70ba3a049/07-5048.jpg.webp)
