Múa chầu trong nghệ thuật diễn xướng Then của người Tày (múa chầu Then) có lịch sử lâu đời, không chỉ thể hiện những nét đẹp trong văn hoá ứng xử, nhân cách, mà còn là nơi hội tụ những giá trị văn hoá độc đáo, đặc sắc trong kho tàng di sản văn hoá truyền thống của người Tày.
Múa chầu thường diễn ra vào các dịp lễ, Tết, lễ cầu an, lễ cấp sắc, mừng nhà mới, có ý nghĩa cầu phúc, cầu lộc cho gia đình, cầu mùa màng tốt tươi, cầu bình an, sức khoẻ. Trong đó có hai điệu múa chính, đó là múa chầu và múa xuông với đạo cụ giản đơn gồm chiếc quạt, cây đàn tính và chùm sóc nhạc...
Trong mỗi cuộc diễn xướng Then, các chúa Then thường thể hiện điệu múa chầu song song với khúc hát chầu tổ tiên, chầu cung vua, chầu chúa trời. Các động tác trong múa chầu Then thường được thiết kế để mô phỏng lại những hoạt động hằng ngày của bà con nông dân, như cấy trồng, gặt hái, chăn nuôi và các công việc khác liên quan đến cuộc sống nông thôn; được được thực hiện một cách linh hoạt và mềm mại, phản ánh sự uyển chuyển của ngôn ngữ cơ thể và cảm xúc.
Do đó, mỗi động tác trong múa chầu Then đều mang đậm tính tôn vinh truyền thống và tâm linh của người Tày, nhấn mạnh vào sự kính trọng và tôn vinh các vị thần, tổ tiên và giá trị văn hóa của cộng đồng.
Ở các Lễ Then được tổ chức với quy mô lớn, múa chầu thường do một tốp nữ thực hiện, góp phần làm cho diễn xướng then trở nên hấp dẫn vì sức cuốn hút mang đậm yếu tố sân khấu tâm linh của Then.
Bằng cách tái hiện các hoạt động hằng ngày trong múa chầu Then, người biểu diễn không chỉ kể lại cuộc sống thường nhật của cộng đồng mà còn thể hiện sự tôn vinh và kính trọng đối với công việc nông nghiệp, làm nền tảng của cuộc sống và sự phát triển của xã hội.
Ngoài ra, việc mô phỏng lại các hoạt động hằng ngày cũng giúp tạo ra một liên kết mạnh mẽ giữa nghệ thuật và cuộc sống thực tế của người dân, từ đó gợi lên sự thân thuộc và cảm thông từ khán giả. Điều này làm cho múa chầu Then không chỉ là một diễn xướng nghệ thuật mà còn là một phần không thể tách rời của đời sống văn hóa và xã hội của người Tày.../.
